Tinh YenHãy cẩn thận với triệu chứng mắt nháy liên tục một cách không bình thường. Có thể đó là dấu hiệu của những rối loạn Tics.
Mấy ai không cảm thấy thú vị, thậm chí ngưỡng mộ những cái nháy mắt hài hước, hóm hỉnh, thâm thúy… mang nhiều cung bậc cảm xúc của những văn nhân, tài tử hoặc chính khách trước một sự vật, hiện tượng hay người nào đó? Thế nhưng, nếu nháy mắt vô thức liên tục, không chuyển tải những thông điệp đa dạng như đã nói ở trên; nếu quan sát kỹ có thể “đọc” được tâm lý ngượng ngập, thiếu tự tin, có khi là thái độ không hài lòng, bực bội, căng thẳng hoặc xấu hổ hay tội lỗi… của chính người đang nháy mắt. Vậy thì, đó thật sự bất thường mà y học gọi là những rối loạn Tics, những rối loạn vận động hoặc rối loạn âm thanh hay sự trộn lẫn cả hai thứ rối loạn ấy ở dạng cấp tính hoặc mãn tính.
Đặc điểm nhận diện
Tics thường gặp nhiều ở những trẻ em trai tuổi từ 12-13 và người trưởng thành cũng không hiếm thấy trong các nghiên cứu của Awaad YM (2005), Lin FC (2006). Những biểu hiện lâm sàng trở thành tiêu chuẩn chính để chẩn đoán, vì không có các giải pháp nào khác gọi là hình ảnh đặc hiệu dù với điện não đồ hay thử nghiệm tâm lý. Các rối loạn Tics thường xuất hiện đột ngột, nhanh, trong thời gian ngắn và giới hạn vận động ở một nhóm cơ. Chúng không có tổn thương thần kinh và là rối loạn lặp đi lặp lại, không có nhịp, thường mất đi trong giấc ngủ. Tics có thể tái hiện hay có thể làm mất đi một cách chủ ý.
Một vài chứng bệnh có thể xuất hiện những rối loạn vận động khi tổn thương nhân xám trong thấp tim thể múa vờn, hay chứng tự kỷ hoặc trẻ chậm phát triển thể chất và tinh thần sau viêm não, thậm chí là các động tác kỳ dị, vận động thân mình hoặc tay chân… của người bệnh tâm thần phân liệt cũng khác hẳn, không mang dáng dấp những đặc điểm rối loạn Tics. Thông thường,Tics biểu hiện ở ba thể loại chính: Thứ nhất, Tics nhất thời là loại thường gặp nhất, đáp ứng đủ các tiêu chuẩn của Tics, với biểu hiện rõ rệt là nháy mắt, điệu bộ ở mặt, vận động đầu đột ngột. Phần lớn rối loạn kiểu này không kéo dài quá 12 tháng, một số trường hợp chỉ xuất hiện một lần duy nhất, một số khác có các đợt thuyên giảm và tái phát có thể kế tiếp nhau trong vài tháng.
Kế đến là Tics vận động hay Tics âm thanh mạn tính. Hoặc là Tics vận động đơn thuần (ở mặt: nháy mắt, nhăn mặt, nhếch mép, lè lưỡi, lắc cằm, cau mày hay lắc cổ, quay cổ, gật đầu; ở tay: nhún vai, giơ cánh tay, giơ bàn hoặc ngón tay…) hay Tics âm thanh đơn thuần (ho, hắng giọng, hít, ngáp, hỉ mũi, khịt mũi, tặc lưỡi, kêu ủn ỉn như heo hay gâu gâu như chó…). Tuy nhiên cũng có thể là Tics phức tạp được biểu hiện với những câu từ nói không đúng lúc, đúng chỗ, thường nói tục hay nhại câu từ của người khác, thể loại này thường kèm theo rối loạn tâm căn.
Cuối cùng là Hội chứng Gilles de la Tourette, sự kết hợp Tics âm thanh và Tics vận động, có thể xảy ra nhưng không nhất thiết đồng thời tại một thời điểm nhất định. Theo đó, Tics vận động phức tạp hay xuất hiện trước, ngay sau đó là Tics âm thanh, kéo dài trên 12 tháng. Thể loại này thường khởi phát ở tuổi từ 2-15, tăng nặng ở tuổi thiếu niên và khi bị stress, hay kéo dài đến lúc trưởng thành. Tics vận động và Tics âm thanh bằng chủ ý, có thể làm mất đi trong vài phút đến vài giờ.
Nhẹ nhưng không thể xem nhẹ
Đến ngày nay, người ta vẫn cho rằng nguyên nhân gây ra Tics là sự kết hợp của nhiều yếu tố. Nó có thể có sự tham gia của những đột biến về di truyền, hay những bất thường ở não giống các rối loạn khác như trầm cảm, tăng động, giảm chú ý… Song, nó cần được tìm hiểu thêm trước khi đưa ra những lý do xác đáng về nguyên nhân gây ra chứng bệnh này. Trước hết, thân nhân người bệnh cần được giải thích đầy đủ về Tics, không nên xem nhẹ mặc dù không phải vấn đề gì quá nghiêm trọng. Đồng thời cần chú ý đến các trạng thái tâm lý, bệnh lý kèm theo hay kết hợp.
Để điều trị Tics, bác sỹ có thể cho bệnh nhân dùng thuốc Haloperidol. Đối với những rối loạn Tics vận động, một lượng bệnh nhân đáng kể thuyên giảm các triệu chứng sau 8-12 tuần sử dụng thuốc. Nếu Haloperidol không hiệu quả, khiến bệnh nhân ngủ nhiều, rối loạn trương lực cơ cấp tính, thì bác sỹ có thể cho họ dùng thuốc Clonidin trong 8-12 tuần, nhất là trong hội chứng Gilles de la Tourette.
Khi bệnh nhân có một trạng thái phản ứng kết hợp một hành vi vận động với biểu hiện vụng về và không ổn định về mặt tâm lý, bác sỹ có thể áp dụng liệu pháp tâm lý, nhưng chỉ dùng khi có cấu trúc tâm căn hay loạn thần. Người ta cũng có thể sử dụng liệu pháp hành vi để chữa cho người bệnh. Bằng cách, người bệnh đứng trước gương, tự thực hiện Tics trong khoảng nửa giờ, có thể làm như vậy 1-2 ngày một lần để họ chủ động tái hiện Tics cũng như chủ tâm làm mất đi Tics.
Tác giả: Tiến sĩ – Bác sĩ Nguyễn Hữu Toản
Bài viết độc quyền của Tạp chí Nữ Doanh Nhân.
Có thể bạn quan tâm: