Hien Dang2025 không khép lại bằng một cú sụp đổ ngoạn mục, mà bằng hàng loạt vết nứt âm thầm: những con số đẹp trên báo cáo không còn đủ trấn an cảm giác gồng gánh ngoài đời sống; những biểu tượng kinh doanh từng được tôn vinh bỗng lộ ra khoảng tối; và niềm tin xã hội buộc phải đặt lại dấu hỏi. Đó là năm Việt Nam học cách nghi ngờ để trưởng thành, học cách phân biệt giữa thành công được kể và giá trị được kiểm chứng, và nhận ra rằng phát triển nếu thiếu chuẩn mực và minh bạch, có thể trở thành một dạng ảo tưởng tập thể, được kể lại bằng thứ ngôn ngữ rất đẹp.
Text: MINH NGUYỄN | Ảnh: Internet | Graphic Design: KHANG PHAM
Độc giả có thể đọc bài viết bằng tiếng Anh tại phiên bản tiếng Anh của bài viết này
Read the full English version of this feature
Khi những con số đẹp không còn đủ để trấn an
Nếu chỉ nhìn vào các báo cáo chính thức, 2025 là một năm Việt Nam hoàn toàn có thể tự tin với GDP tăng trưởng cao trong nhiều quý liên tiếp, xuất nhập khẩu lập những cột mốc mới, dòng vốn đầu tư nước ngoài tiếp tục đổ vào, thị trường tiêu dùng dần lấy lại nhịp sau những năm chao đảo. Những con số ấy xuất hiện đều đặn trên các trang kinh tế, trong các bài phát biểu tổng kết và trên những slide trình chiếu được thiết kế chỉn chu tại các hội nghị cuối năm, đủ để tạo cảm giác rằng cỗ máy tăng trưởng vẫn đang vận hành ổn định, rằng quỹ đạo phát triển đã được giữ vững. Nhưng khi rời khỏi các bảng biểu và bước vào đời sống thực, bức tranh ấy lập tức đổi sắc: chậm hơn, nặng hơn và nhiều ma sát hơn, giống như một cỗ máy trông rất trơn tru trên giấy nhưng bắt đầu phát ra tiếng kêu mệt mỏi khi phải chạy liên tục trong điều kiện thực tế khắc nghiệt.
Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, GDP Việt Nam quý II/2025 tăng 7,96% và quý III/2025 tăng 8,23% so với cùng kỳ, mức tăng được xem là cao nhất trong nhiều năm trở lại đây. Tuy nhiên, phía sau các con số tích cực ấy là một cảm giác không mấy hân hoan trong cộng đồng doanh nghiệp vừa và nhỏ, lực lượng chiếm tỷ trọng lớn nhất của nền kinh tế, khi chi phí đầu vào tăng nhanh hơn biên lợi nhuận, đơn hàng phục hồi không đồng đều giữa các ngành, và khả năng tiếp cận vốn trên thực tế vẫn khó khăn hơn nhiều so với những gì các chính sách vĩ mô hứa hẹn. Sự phục hồi, vì thế, mang dáng dấp của một tấm chăn ngắn: kéo về phía này thì phía kia hở ra.
2025 trở thành năm mà nhiều người Việt Nam cảm nhận rất rõ trạng thái phải gồng nhiều hơn là tiến, phải giữ nhịp nhiều hơn là bứt phá. Doanh nghiệp vừa và nhỏ, xương sống nhưng cũng là nhóm dễ tổn thương nhất, sống trong trạng thái lưng chừng: không sụp đổ, nhưng cũng không đủ tự tin để mơ lớn; chi phí vận hành leo thang, biên lợi nhuận ngày càng mỏng, rủi ro pháp lý hiện hữu như một áp lực thường trực, khiến mỗi quyết định mở rộng đều phải cân nhắc kỹ lưỡng hơn trước. Ở phía người lao động, đặc biệt là tầng lớp trẻ, áp lực không còn dừng lại ở việc làm tốt công việc hiện tại, mà mở rộng sang yêu cầu phải liên tục học thêm kỹ năng, xây dựng thương hiệu cá nhân, duy trì sự hiện diện trên mạng xã hội để tránh cảm giác bị tụt lại. Tồn tại trong xã hội hiện đại dường như không chỉ là đi làm và nhận lương, mà là một chuỗi KPI kéo dài, nơi mỗi cá nhân vừa là nhân viên, vừa là sản phẩm, vừa là người tự chịu trách nhiệm cho nhịp độ kiệt sức của chính mình.
Mạng xã hội, dư luận và sự phán xét tốc độ cao
Năm 2025 đánh dấu một bước chuyển rõ rệt trong cách mạng xã hội vận hành tại Việt Nam, từ chỗ là không gian chia sẻ thông tin và bày tỏ quan điểm, trở thành một hệ sinh thái phán xét tốc độ cao, nơi dư luận thường đi trước sự thật một quãng rất xa. Hàng loạt vụ việc gây tranh cãi trong năm, từ bê bối đời tư của người nổi tiếng, sai phạm trong kinh doanh, cho đến những phát ngôn bị cắt ngữ cảnh, đều lan truyền với tốc độ ánh sáng, trong khi quá trình xác minh, điều tra và kết luận pháp lý vốn cần thời gian lại luôn bị đặt trong thế rượt đuổi. Khoảng trống giữa “điều đang được tin” và “điều đã được chứng minh” vì thế ngày càng rộng, và cảm xúc tập thể thường lấp đầy khoảng trống ấy nhanh hơn bất kỳ dữ kiện nào.
Nhiều tuyến bài trên các báo trong năm 2025 đã liên tục cảnh báo về hiện tượng “xét xử trên mạng xã hội”, khi một cá nhân hay tổ chức có thể bị kết tội chỉ sau vài giờ, vài nghìn bình luận và vài đoạn video hoặc hình ảnh cắt ghép chưa được kiểm chứng. Có những vụ việc mà đến khi cơ quan chức năng công bố kết luận chính thức, thiệt hại về danh dự, uy tín và tinh thần của người trong cuộc đã xảy ra theo cách không thể đảo ngược. Công lý, trong nhiều trường hợp, không bị phủ nhận, mà bị vượt mặt bởi tốc độ lan truyền và sự phẫn nộ được thuật toán ưu ái.
Điều đáng nói là xã hội năm 2025 nói rất nhiều về đạo đức, trách nhiệm và chuẩn mực ứng xử, nhưng lại thực hành những giá trị ấy trong một môi trường nơi cảm xúc được ưu tiên hơn lý trí, và phản ứng nhanh được coi trọng hơn sự thận trọng. Sự phẫn nộ tập thể dần mang dáng dấp của một dạng nội dung tiêu thụ: càng gay gắt, càng cực đoan thì càng dễ lan tỏa; càng phức tạp, càng cần suy nghĩ thì càng ít được chú ý. Một số nhà nghiên cứu truyền thông chỉ ra rằng mạng xã hội đang biến nhiều vụ việc nghiêm túc thành “drama công cộng”, nơi người xem vừa phán xét, vừa giải trí, vừa tự cho mình quyền đứng ở vị trí đạo đức cao hơn.
Trong bối cảnh ấy, 2025 không chỉ là năm của thông tin dày đặc, mà là năm niềm tin bị bào mòn bởi tốc độ. Khi mọi thứ đều cần phản ứng ngay lập tức, sự chậm rãi, vốn cần thiết cho việc hiểu đúng và xử lý đúng, lại bị xem như thiếu quan tâm hoặc né tránh trách nhiệm. Và khi dư luận quen với việc kết luận trước, xin lỗi sau, thì cái giá phải trả không chỉ là những số phận cá nhân bị tổn thương, mà còn là một môi trường xã hội nơi sự thật ngày càng khó có cơ hội đi đến tận cùng.
Shark Tank Việt Nam dừng lại – Khi một biểu tượng khởi nghiệp tự đánh mất hào quang
Trong số những câu chuyện được dư luận quan tâm nhiều nhất tại Việt Nam năm 2025, việc Shark Tank Việt Nam chính thức dừng sản xuất không chỉ là một tin tức truyền hình, mà là một cú chấn động mang tính biểu tượng đối với hệ sinh thái khởi nghiệp. Tháng 12/2025, CEO Lê Hạnh xác nhận chương trình khép lại sau gần một thập kỷ lên sóng, không phải vì hết ý tưởng, cũng không phải vì khán giả quay lưng, mà vì niềm tin, thứ vốn là nền móng của toàn bộ format, đã không còn đủ lực để chống đỡ. Trong bối cảnh một số “cá mập” từng ngồi ghế nóng vướng tranh cãi pháp lý/điều tra với các cáo buộc nghiêm trọng liên quan đến lừa đảo, chiếm đoạt tài sản, trốn thuế hay vi phạm pháp luật tài chính, hình ảnh những doanh nhân từng được tôn vinh như chuẩn mực thành công bắt đầu rạn nứt không thể hàn gắn bằng truyền thông.
Từng có thời điểm, Shark Tank Việt Nam là nơi hàng triệu khán giả dõi theo từng cái bắt tay trên truyền hình như một nghi thức xác nhận thành công, nơi các nhà đầu tư được nhìn nhận như hiện thân của bản lĩnh thương trường, kinh nghiệm và sự từng trải. Mỗi lời nhận xét, mỗi quyết định rót vốn không chỉ mang ý nghĩa tài chính, mà còn được diễn giải như bài học sống, như kim chỉ nam cho một thế hệ khởi nghiệp đang khao khát đi nhanh. Chính vì thế, khi những gương mặt từng đại diện cho “đỉnh cao doanh nhân” liên tiếp xuất hiện trên mặt báo trong tư cách bị điều tra, bị khởi tố, hoặc bị truy tố, cú sốc không chỉ nằm ở sai phạm cá nhân, mà ở sự sụp đổ của một hình mẫu đã được xã hội đặt quá nhiều kỳ vọng.
Năm 2025 đã đảo ngược hoàn toàn hào quang ấy. Việc Shark Tank Việt Nam phải dừng lại không còn là câu chuyện hậu trường của một chương trình truyền hình, mà trở thành lời cảnh tỉnh công khai về ranh giới mong manh giữa hình ảnh được xây dựng và thực tế vận hành phía sau. Các bài viết trên các báo liên tục cập nhật diễn biến pháp lý liên quan đến những “cá mập” từng ngồi ghế nóng, khiến công chúng buộc phải đặt lại câu hỏi: liệu chúng ta đã tin vào giá trị thật, hay chỉ tin vào một kịch bản đủ thuyết phục để lên sóng giờ vàng?
Sự kiện này gây chấn động không chỉ trong cộng đồng startup, mà còn lan rộng trong xã hội bởi Shark Tank Việt Nam từng được xem là “cửa ngõ” đưa khởi nghiệp ra ánh sáng, nơi nhiều dự án gọi được vốn, nhiều nhà sáng lập trẻ được tiếp thêm niềm tin để dấn thân. Khi chương trình tắt sóng trong im lặng, câu hỏi không còn là “bao giờ có mùa mới”, mà là “niềm tin đã được đặt đúng chỗ hay chưa?”. Shark Tank Việt Nam dừng lại vì thế trở thành một dấu mốc tâm lý quan trọng của năm 2025, khi xã hội buộc phải nhìn thẳng vào khoảng cách giữa thành công được kể trên truyền hình và sự thật vận hành khắc nghiệt phía sau hậu trường kinh doanh.
Kinh doanh, pháp lý và sự dè chừng mới của xã hội
Song song với cú dừng của Shark Tank Việt Nam, năm 2025 còn được ghi dấu như một giai đoạn mà các vấn đề pháp lý trong lĩnh vực kinh doanh, tài chính, bất động sản và ngân hàng liên tục xuất hiện trên trang nhất của nhiều tờ báo lớn. Từ các vụ điều tra sai phạm tài chính, những hồ sơ xét xử kéo dài liên quan đến doanh nghiệp quy mô lớn, cho đến các thông tin về việc thu hồi dự án, tái cấu trúc ngân hàng hay xử lý trách nhiệm cá nhân lãnh đạo, dòng tin “đi kèm pháp lý” trở thành một phần quen thuộc của đời sống kinh tế. Trên các báo lớn, các bản tin cập nhật diễn biến điều tra, xét xử xuất hiện dày đặc đến mức khái niệm “người thành đạt” không còn được tiếp nhận một cách vô điều kiện như trước, mà luôn đi kèm một dấu hỏi thận trọng phía sau.
Trong bối cảnh ấy, xã hội bắt đầu nhìn khác đi với những câu chuyện làm giàu quá nhanh, những mô hình đầu tư hứa hẹn lợi nhuận vượt xa mặt bằng thị trường, hay những cá nhân được tôn vinh như hình mẫu thành công nhưng thiếu nền tảng kiểm chứng dài hạn. Những bài phân tích kinh tế, pháp lý trên báo chí năm 2025 liên tục nhấn mạnh đến yếu tố minh bạch, quản trị rủi ro và tuân thủ pháp luật như điều kiện sống còn, thay vì chỉ ca ngợi tốc độ tăng trưởng hay quy mô tài sản. Thành công, nếu không đi kèm khung pháp lý rõ ràng và quản trị chuẩn mực, bắt đầu bị nhìn nhận như một dạng rủi ro tiềm ẩn hơn là đích đến đáng ngưỡng mộ.
Các khảo sát và bình luận xã hội được trích dẫn trên báo chí cho thấy một sự dịch chuyển tâm lý rõ rệt trong công chúng: từ ngưỡng mộ sang hoài nghi, từ tin tưởng sang đặt câu hỏi. Người ta không còn dễ dàng bị thuyết phục bởi những lời hô hào “làm giàu nhanh”, không còn hào hứng với những câu chuyện thành công thiếu chiều sâu kiểm chứng, và bắt đầu quan tâm nhiều hơn đến các yếu tố từng bị xem là khô khan như báo cáo tài chính, cấu trúc sở hữu, quản trị doanh nghiệp hay trách nhiệm pháp lý. Năm 2025, vì thế, không còn là sân khấu của những lời hứa dễ nghe, mà là thời điểm các câu hỏi khó được đặt ra công khai: tiền đến từ đâu, tăng trưởng dựa trên nền tảng nào và rủi ro được phân bổ cho ai.
Trong môi trường ấy, niềm tin trở thành một loại tài sản khan hiếm và đắt đỏ hơn bao giờ hết. Báo chí nhiều lần nhấn mạnh rằng niềm tin, một khi đã bị tổn hại bởi sai phạm và mập mờ pháp lý, không thể được mua lại bằng chiến dịch truyền thông hay những lời xin lỗi muộn màng. Sự dè chừng mới của xã hội năm 2025 không hẳn là bi quan, mà là dấu hiệu của một giai đoạn trưởng thành hơn, khi thành công không còn được đo bằng tốc độ và sự phô trương, mà bằng khả năng đứng vững trước ánh sáng kiểm tra của pháp luật và thời gian.
Thiên tai, khí hậu và những vùng bị bỏ lại phía sau
Nếu kinh tế và kinh doanh là phần bề mặt được đo đếm bằng con số trong năm 2025, thì thiên tai chính là phần bóng tối không thể lờ đi, nơi mọi khái niệm về tăng trưởng trở nên mong manh trước sức nặng của tự nhiên. Cuối tháng 10/2025, loạt đợt mưa lớn kéo dài tại miền Trung gây lũ nghiêm trọng ở nhiều tỉnh, khiến hàng chục người thiệt mạng, hàng chục nghìn ngôi nhà bị ngập sâu, giao thông chia cắt, sản xuất nông nghiệp và du lịch tê liệt trong nhiều ngày. Nước lũ tràn qua khu dân cư, ruộng vườn và phố cổ, cho thấy mức độ thiệt hại không chỉ đo bằng tài sản mất đi, mà còn bằng sinh kế bị gián đoạn và cảm giác bấp bênh kéo dài của người dân sau mỗi mùa mưa.
Đáng chú ý, đây không phải là sự kiện đơn lẻ, mà nằm trong chuỗi thiên tai ngày càng dày đặc và khó lường được các cơ quan khí tượng cảnh báo từ đầu năm. Theo các báo cáo tổng hợp của Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia được báo chí dẫn lại, cường độ mưa lớn trong năm 2025 vượt trung bình nhiều năm ở một số khu vực, trong khi tần suất các hiện tượng thời tiết cực đoan gia tăng rõ rệt. Điều này khiến những vùng vốn đã dễ tổn thương như miền Trung tiếp tục gánh chịu rủi ro chồng rủi ro, trong bối cảnh hạ tầng phòng chống thiên tai và khả năng phục hồi sau thảm họa vẫn còn nhiều hạn chế.
Trong năm 2025, biến đổi khí hậu ở Việt Nam không còn là khái niệm dành cho hội thảo hay báo cáo khoa học, mà trở thành trải nghiệm sống hàng ngày của nhiều cộng đồng. Hạn mặn tại Đồng bằng sông Cửu Long, mưa lũ cực đoan ở miền Trung, nắng nóng kéo dài tại các đô thị lớn liên tục được phản ánh trên báo chí như những biểu hiện cụ thể của một trạng thái khí hậu đã thay đổi. Khi các thành phố lớn tiếp tục nói về chuyển đổi số, đô thị thông minh và tăng trưởng xanh, thì ở không ít địa phương, ưu tiên trước mắt vẫn là làm sao giữ được mái nhà, mảnh ruộng và con đường sau mỗi mùa thiên tai.
Khoảng cách giữa các đô thị phát triển nhanh và những vùng dễ tổn thương vì khí hậu trở nên rõ rệt hơn trong năm 2025, không chỉ về mức độ thiệt hại mà còn ở tốc độ phục hồi. Trong khi các trung tâm kinh tế có nguồn lực để nhanh chóng khắc phục hậu quả, thì nhiều khu vực nông thôn và ven biển phải mất hàng tháng, thậm chí hàng năm, để quay lại trạng thái sinh hoạt bình thường.
Năm 2025 vì thế trở thành một lời nhắc nhở không dễ chịu: tăng trưởng kinh tế, nếu không song hành với đầu tư nghiêm túc cho khả năng chống chịu khí hậu và an sinh xã hội, có thể tạo ra những “vùng trũng” bị bỏ lại phía sau ngay trong cùng một quốc gia. Và trong khi các con số GDP tiếp tục được cập nhật theo quý, thì những thiệt hại do thiên tai gây ra, từ sinh kế, giáo dục đến sức khỏe tinh thần, lại không dễ được lượng hóa, cũng không dễ được bù đắp trong thời gian ngắn..
Thuật toán, ký ức và sự nhầm lẫn về giá trị
Năm 2025 cho thấy một sự nhầm lẫn mang tính cấu trúc trong cách ngành công nghiệp nội dung định nghĩa giá trị văn hóa. Các “hit thuật toán” tiếp tục được tối ưu hóa dựa trên phản ứng tức thời: gây chú ý nhanh, tạo tranh cãi đủ lớn và duy trì tương tác trong một vòng đời ngắn. Chúng được đo lường chính xác, báo cáo đầy đủ và phân phối hiệu quả, nhưng phần lớn không để lại bất kỳ dấu vết bền vững nào trong ký ức tập thể. Sự thành công của chúng, xét cho cùng, là thành công của hệ thống phân phối hơn là của nội dung tự thân.
Trái ngược với logic ấy, những chương trình mang tính bản sắc dân tộc, khi được triển khai với kỷ luật nghệ thuật và tư duy đương đại, lại cho thấy một dạng sức hút khác, khó đo lường hơn nhưng ổn định hơn. Chúng không đạt đỉnh bằng tốc độ, không lan truyền bằng xung đột, nhưng tạo ra sự chú ý kéo dài và mức độ gắn kết sâu hơn. Điều này không phải là nghịch lý, mà là chỉ dấu cho thấy thuật toán có thể đo được phản xạ, nhưng không thể đo được ý nghĩa; có thể khuếch đại cảm xúc, nhưng không thể thay thế ký ức.
Vấn đề của năm 2025 không nằm ở việc nội dung nhẹ nhàng hay giải trí chiếm ưu thế, mà ở chỗ toàn bộ hệ sinh thái truyền thông ngày càng đánh đồng mức độ ồn ào với giá trị văn hóa. Khi phản ứng trở thành thước đo trung tâm, những gì cần thời gian để hiểu bị gạt sang bên lề; khi khả năng lan truyền được ưu tiên hơn khả năng lưu giữ, chiều sâu bị xem như một chi phí không cần thiết. Trong cấu trúc ấy, văn hóa dần bị đối xử như một sản phẩm tiêu dùng ngắn hạn: được thiết kế để sử dụng nhanh, thay thế nhanh và quên nhanh.
Thực tế năm 2025 cho thấy công chúng không từ chối chiều sâu; họ chỉ ngày càng hoài nghi trước những gì được trình bày như “thành công” nhưng không chịu được thử thách của thời gian. Khi sự khác biệt giữa thứ được xem nhiều và thứ đáng nhớ trở nên rõ ràng hơn, niềm tin vào các thước đo quen thuộc bắt đầu lung lay. Và chính từ sự lung lay đó, một phản xạ mới hình thành: xã hội bắt đầu tin chậm lại, hỏi nhiều hơn và thận trọng hơn trước những giá trị được đưa ra quá trơn tru.
Từ đây, năm 2025 không chỉ khép lại một chu kỳ nội dung, mà mở ra một trạng thái nhận thức mới: khi những gì được khuếch đại không còn mặc định là những gì đáng tin, nghi ngờ không còn là thái độ phá hoại, mà trở thành điều kiện cần để trưởng thành.
Một xã hội học cách nghi ngờ để trưởng thành
Nhìn lại năm 2025, điều đáng kể nhất không nằm ở một con số tăng trưởng được nhắc đi nhắc lại hay một biến cố đủ lớn để chiếm trọn tiêu đề báo chí, mà nằm ở sự thay đổi âm thầm nhưng căn bản trong cách xã hội Việt Nam đặt niềm tin. Trên các diễn đàn kinh tế – xã hội, trong những cuộc trò chuyện đời thường lẫn các bài bình luận cuối năm, người ta bớt hào hứng với những câu chuyện thành công được kể quá tròn trịa, bớt dễ xúc động trước những lời hứa tăng trưởng được gói ghém bằng ngôn ngữ lạc quan, và bắt đầu đặt nhiều câu hỏi hơn về nền tảng thật sự phía sau các biểu tượng được dựng lên. Nghi ngờ, trong bối cảnh ấy, không còn mang nghĩa phá hoại, mà dần trở thành một phản xạ tự vệ của một xã hội đang học cách lớn lên.
Sự dịch chuyển này không xuất phát từ một cú sốc đơn lẻ, mà là kết quả cộng hưởng của nhiều lớp trải nghiệm chồng lên nhau trong suốt năm 2025. Một chương trình truyền hình khởi nghiệp từng được xem là biểu tượng buộc phải dừng lại vì khủng hoảng niềm tin; các vụ việc kinh doanh – tài chính kéo dài trên mặt báo khiến khái niệm “doanh nhân thành đạt” luôn đi kèm dấu hỏi pháp lý; những tranh cãi trên mạng xã hội nơi hình ảnh được tôn vinh hôm nay có thể bị lật lại chỉ sau vài cú click ngày mai. Chuỗi sự kiện ấy, khi được đặt cạnh nhau, tạo ra một nhận thức mới: giữa hình ảnh được kể và giá trị được kiểm chứng tồn tại một khoảng cách mà xã hội không còn muốn làm ngơ.
Đáng chú ý, các phân tích về hành vi tiếp nhận thông tin trong năm 2025 cho thấy công chúng Việt Nam đang trở nên dè dặt hơn rõ rệt. Người đọc không còn dễ dàng trao trọn niềm tin cho một nguồn duy nhất, một gương mặt nổi tiếng hay một câu chuyện thành công được kể lại mạch lạc, mà có xu hướng đối chiếu nhiều nguồn, truy ngược dữ liệu và đặt câu hỏi về tính minh bạch. Thay vì hỏi “ai nói”, họ bắt đầu hỏi “dựa trên điều gì”; thay vì chỉ nhìn vào kết quả, họ quan tâm nhiều hơn đến quá trình, cấu trúc vận hành và trách nhiệm đi kèm. Những khái niệm từng bị xem là khô khan như kiểm chứng thông tin, trách nhiệm giải trình hay đạo đức kinh doanh xuất hiện dày hơn trong các bài bình luận xã hội, cho thấy tiêu chuẩn đánh giá tập thể đang được nâng lên, dù điều đó đồng nghĩa với việc ít hào hứng hơn và nhiều hoài nghi hơn.
Xu hướng này không chỉ là hiện tượng riêng của Việt Nam, mà phản chiếu một bối cảnh rộng hơn, nơi niềm tin vào thông tin và hình mẫu thành công trên toàn cầu đều đang chịu áp lực. Khi thế giới bước vào giai đoạn quá tải dữ liệu, công chúng ở nhiều quốc gia có xu hướng tin chậm lại, chọn lọc hơn và thận trọng hơn với những gì được trình bày như “sự thật hiển nhiên”. Trong dòng chảy ấy, Việt Nam không đứng ngoài, mà đang đi cùng nhịp chuyển của một xã hội buộc phải tái thiết niềm tin trong môi trường thông tin ngày càng phức tạp.
Việc các biểu tượng cũ, từ chương trình truyền hình khởi nghiệp đến những “ngôi sao” kinh doanh và truyền thông, lần lượt lung lay không chỉ tạo ra cảm giác thất vọng, mà còn buộc xã hội phải tái định nghĩa lại khái niệm thành công. Thành công không còn được mặc định là đáng ngưỡng mộ nếu thiếu nền tảng minh bạch; danh tiếng không còn đủ sức che chắn trước những câu hỏi về trách nhiệm; và niềm tin, một khi đã bị tổn hại, không thể được vá lại bằng truyền thông hay những lời xin lỗi đến sau khi mọi việc đã rồi.
Ở nghĩa tích cực, sự nghi ngờ lan rộng trong năm 2025 không hẳn là dấu hiệu của khủng hoảng niềm tin, mà là dấu hiệu của một giai đoạn trưởng thành bắt buộc. Khi niềm tin không còn được trao đi dễ dãi, nó buộc phải được xây dựng bằng thời gian, bằng minh bạch và bằng trách nhiệm thực chất. Và chính trong quá trình học cách nghi ngờ ấy, xã hội Việt Nam có cơ hội bước sang một trạng thái tỉnh táo hơn, ít ảo tưởng hơn, nơi giá trị không còn nằm ở việc được kể hay được tôn vinh đến mức nào, mà ở khả năng đứng vững trước sự kiểm tra khắc nghiệt của thực tế và thời gian. Nếu phải gọi tên tinh thần sâu nhất của năm 2025, có lẽ đó không phải là bất ổn, mà là khoảnh khắc xã hội bắt đầu hiểu rằng: nghi ngờ đúng lúc không làm niềm tin yếu đi, mà giúp nó bớt mong manh.
Bước sang 2026 – Khi chuẩn mực quan trọng hơn biểu tượng
Bước sang 2026, điều Việt Nam cần có lẽ không phải là thêm nhiều biểu tượng mới để ngưỡng mộ, mà là thêm những chuẩn mực đủ vững để soi chiếu; không phải thêm những câu chuyện thành công được kể lại thật nhanh, thật đẹp, mà là những mô hình phát triển đủ kiên nhẫn để chịu được thời gian, đủ minh bạch để đứng vững trước kiểm tra, và đủ trách nhiệm để không sụp đổ khi ánh đèn tắt đi. Một xã hội trưởng thành không đo sức sống của mình bằng số lượng thần tượng được dựng lên mỗi năm, mà bằng khả năng tự đặt câu hỏi về giá trị của chính những gì mình đang tôn vinh.
Sau một năm 2025 đầy va đập, có lẽ bài học lớn nhất không nằm ở việc ai đúng, ai sai, hay sự kiện nào gây chấn động hơn, mà ở việc niềm tin không còn có thể được tiêu dùng như một sản phẩm truyền thông. Niềm tin, một khi bị bào mòn bởi những lời hứa thiếu kiểm chứng, những hình ảnh được dựng sẵn và những thành công không đủ nền tảng, sẽ để lại những khoảng trống rất khó lấp đầy. Và chính trong những khoảng trống ấy, xã hội buộc phải chậm lại, buộc phải học cách nghi ngờ, không phải để phủ nhận mọi giá trị, mà để phân biệt điều gì xứng đáng được giữ lại.
2025 khép lại như một năm thử lửa niềm tin, nơi những cấu trúc không đủ vững đã lộ ra vết nứt, nơi những hào quang không đi kèm chuẩn mực bắt đầu phai màu, và nơi nhiều ảo tưởng tập thể buộc phải trả giá bằng sự tỉnh thức muộn màng. Nhưng cũng chính những vết nứt ấy, nếu được nhìn thẳng và không né tránh, có thể trở thành điểm khởi đầu cho một nền tảng mới: ít hào nhoáng hơn, ít hô hào hơn, nhưng bền bỉ hơn.
Bước vào 2026, điều đáng kỳ vọng không phải là một năm “tốt đẹp hơn” theo nghĩa dễ dãi, mà là một năm khó tính hơn với chính mình: khó tính với những lời hứa, với những hình mẫu, với những thành công được kể lại quá nhanh. Khi xã hội học cách đòi hỏi chuẩn mực cao hơn biểu tượng, đòi hỏi minh bạch hơn cảm xúc, và đòi hỏi trách nhiệm hơn sự phô trương, đó không còn là dấu hiệu của bi quan, mà là tín hiệu của một quá trình trưởng thành cần thiết.
Và nếu phải gọi tên tinh thần của năm mới, có lẽ đó không phải là lạc quan hay hưng phấn, mà là tỉnh táo: tỉnh táo để không nhầm lẫn giữa tiếng ồn và giá trị, giữa danh tiếng và uy tín, giữa tăng trưởng và tiến bộ. Một xã hội đủ tỉnh táo có thể bước đi chậm hơn, dè dặt hơn, nhưng cũng chính vì thế mà ít lạc đường hơn. Và biết đâu, đó mới là điều Việt Nam thực sự cần sau một năm 2025 đã buộc chúng ta phải nhìn lại rất nhiều điều tưởng như không cần nhìn lại nữa.
Có thể bạn quan tâm: