Hien DangTôi và Hà Nhi chưa thực sự quen đủ lâu để có thể nói rằng mình “rất hiểu” cô gái Nghệ An này, nhưng qua những gì hiện diện trên báo chí, qua vài lần gặp gỡ và đặc biệt là qua những gì “Mình nên là tri kỷ” để lại sau khi giai điệu kết thúc, tôi hiểu phần nào về giọng ca từng top 4 Vietnam Idol 2015, về một hành trình mười năm không đi thẳng, không dễ đoán, đủ vòng vèo để người ta từng nghĩ cô sẽ rẽ sang một ngã khác, thậm chí rất thực dụng, như bất động sản. Chính cảm giác đó, cảm giác về một người đã đi đủ xa để không còn cần chứng minh nỗi buồn, khiến tôi quyết định viết bài này, không phải để kể lại một sản phẩm âm nhạc, mà để nói về một trạng thái trưởng thành hiếm hoi trong đời sống nghệ sĩ hiện nay.
Độc giả có thể đọc bài viết bằng tiếng Anh tại phiên bản tiếng Anh của bài viết này
Read the full English version of this feature
Suốt vài năm qua, cái tên Hà Nhi gần như gắn chặt với “vũ trụ người yêu cũ”: “Chưa quên người yêu cũ”, “Ai rồi cũng sẽ khác”, “Tội cho em”, “Vì em chưa bao giờ khóc”… những bản ballad nặng ký ức, nặng day dứt, nặng cả những đêm replay để tự hành mình. Chính những bài hát đó đưa cô gái từng top 4 Vietnam Idol 2015, vốn đi đường vòng, từng định bỏ nghề đi bán bất động sản, thành một giọng ca được săn đón, một “Hà Nhây” vừa hát hay vừa biết chọc cười khán giả. Nhưng vấn đề của mọi “vũ trụ” là nếu không mở rộng, nó sẽ trở thành quỹ đạo lặp, và người ở trong đó rất dễ bị chính thành công cũ giữ chân. “Mình nên là tri kỷ” xuất hiện đúng lúc Hà Nhi đủ tỉnh táo để không tiếp tục khai thác nỗi buồn như một tài nguyên vô hạn, mà chọn cách bước ra ngoài nó.
Nếu nhìn Hà Nhi bằng con mắt của thị trường, đây là một “case study” đáng quan sát: không bùng nổ tức thì, không thắng nhờ chiêu trò, không dựa vào ngoại hình hay scandal, nhưng bền bỉ xây dựng một lãnh địa cảm xúc rất riêng, nơi khán giả tìm đến khi cần một tiếng hát đủ thật để tự soi mình. Hà Nhi hát hay nhất khi kể chuyện chia tay, khi đứng ở ranh giới mong manh giữa yếu đuối và tự trọng. Nhưng ở mốc 10 năm, cô không chọn tiếp tục giải bài toán an toàn bằng vài bản ballad “chắc ăn”, mà chuyển làn sang một màu âm nhạc khác, retro hơn, có tiết tấu hơn, và cũng nhiều rủi ro hơn, chấp nhận việc khán giả cần thời gian để làm quen với một phiên bản mới.
Về mặt âm nhạc, “Mình nên là tri kỷ” không phải cú rẽ sốc, mà là cú chuyển làn có tính toán. Ca khúc của nhạc sĩ Chung Thanh Duy mang màu retro/city-pop với bass line rõ, beat gọn, synth và guitar gợi hơi thở hoài niệm nhưng được xử lý rất “2025”, sáng và sạch, không phủ lớp reverb sướt mướt quen thuộc của ballad. Cách Hà Nhi đặt giọng cho thấy sự trưởng thành rõ rệt: không còn “gào” ở cao trào, mà tiết chế, kiểm soát, mềm nhưng không yếu; nữ tính nhưng không sướt mướt; và đủ thoải mái để chơi với nhịp điệu, như thể đang mỉm cười với chính ký ức của mình. Ở góc độ chuyên môn, đây là lựa chọn thông minh, bởi khi một ca sĩ đã gắn chặt với ballad cảm xúc, việc thay đổi cấu trúc âm nhạc giúp khán giả chuyển trạng thái tiếp nhận, từ nghe để khóc sang nghe để suy nghĩ, điều đặc biệt quan trọng trong một thị trường nơi cảm xúc bị tiêu thụ rất nhanh nếu không có chiều sâu.
Cũng cần nói thẳng rằng, nếu đặt trong bối cảnh Hà Nhi đã đi tròn một thập kỷ, “Mình nên là tri kỷ” vẫn là một bước đi khá an toàn. Ca khúc đủ mới để mở ra một chương khác, nhưng chưa đủ liều để bẻ gãy hoàn toàn hình ảnh cũ. Tuy nhiên, với một nghệ sĩ đã gắn bó lâu năm cùng cảm xúc của khán giả, đôi khi đi chậm và chắc lại là lựa chọn khôn ngoan hơn một cú rẽ quá gắt, nhất là khi mục tiêu không phải gây sốc, mà là đi đường dài.
Điều khiến “Mình nên là tri kỷ” đáng nói nhất không nằm ở hòa âm hay phong cách, mà nằm ở khái niệm trung tâm: tri kỷ. Đây là một từ đẹp nhưng nguy hiểm, vì nếu dùng không khéo, rất dễ trượt sang vùng sến hoặc mơ hồ. Hà Nhi tránh được cái bẫy đó bằng cách định nghĩa tri kỷ theo cách người có thể nghe mình nói mọi thứ, là những mối quan hệ còn dài hơn cả tình yêu, thường mang tên tình bạn, là những người sẵn sàng xuất hiện khi cần mà không cần lý do, không bị ràng buộc bởi lợi ích, cũng không đứng ở vị trí phán xét. Trong thời đại mà mọi kết nối đều có thể bị quy đổi thành giá trị, những mối quan hệ như vậy không chỉ hiếm, mà còn mang tính xa xỉ tinh thần, và chính vì hiếm, nên nếu đánh mất, cảm giác để lại đôi khi còn tệ hơn cả chia tay người yêu.
Dù vậy, tri kỷ cũng là một khái niệm đẹp đến mức dễ bị lý tưởng hóa. Không phải ai cũng đủ may mắn để có một tri kỷ đúng nghĩa trong đời, và không phải mối quan hệ nào được gọi tên như thế cũng có khả năng ở lại lâu dài. Ở điểm này, “Mình nên là tri kỷ” giống một lời mời hơn là một lời hứa, mời người nghe nhìn lại những mối quan hệ đủ an toàn của mình, thay vì đi tìm một hình mẫu hoàn hảo ngoài đời thực.
Khi Hà Nhi nói tri kỷ là “yêu ở một tầng rất khác”, điều đáng chú ý nằm ở chữ “tầng”. Đó không phải là yêu nhiều hơn hay ít hơn, mà là một không gian khác, nơi hai con người mở thêm một cánh cửa để bước vào một vùng an toàn, không cần gồng, không cần tỏ ra ổn, và quan trọng nhất là không có cảm giác sợ bị rời bỏ. Đó cũng là nhu cầu cảm xúc rất thật của người trưởng thành sau đủ va đập, thứ người ta tìm kiếm không còn là kịch tính, mà là an toàn; không phải là cuồng nhiệt, mà là không phải phòng thủ. Vì thế, “Mình nên là tri kỷ” không phải lời kêu gọi quay lại, mà là lời đề nghị nâng cấp mối quan hệ, hoặc đủ dũng cảm buông tay nếu không thể.
Phần hình ảnh do đạo diễn Kiên Ứng thực hiện tiếp tục củng cố tinh thần ấy bằng một không gian sân khấu ký ức được tiết chế tối đa. Không kể chuyện tuyến tính, không đẩy cao trào nước mắt, MV đặt Hà Nhi vào vị trí vừa là người kể, vừa là nhân vật, vừa là người quan sát chính mình, đủ bình thản để nhìn lại mà không cần tự hành thêm lần nữa. Đây là lựa chọn phù hợp cho một chiến lược hình ảnh dài hơi, khi người nghệ sĩ không còn cần đóng khung mình trong vai người phụ nữ buồn bã.
Khi gọi Tri kỷ là “album thập kỷ”, Hà Nhi không che giấu cái giá phải trả là mệt mỏi, thậm chí kiệt sức. Nhưng khoảnh khắc hạnh phúc nhất mà cô chọn để đại diện cho cả hành trình ấy lại không nằm ở sản phẩm mới, mà ở một ký ức cũ: khoảnh khắc hát “Chưa quên người yêu cũ” và cả khán phòng cùng hát theo, ánh đèn flash bật lên như một bầu trời sao. Với một nghệ sĩ, đó là giấc mơ nguyên thủy nhất: được hát và được nghe lại bằng chính tiếng hát của khán giả. Và ở góc nhìn của người làm truyền thông, tôi tin đây là lý do quan trọng nhất giúp Hà Nhi tồn tại bền bỉ: cô không xem khán giả là thị trường, mà là mối quan hệ.
Sau mười năm, nỗi sợ lớn nhất của Hà Nhi không phải là khán giả không nghe nhạc mới, mà là nguy cơ bị cuốn vào guồng quay công việc đến mức đánh mất sự vô tư ban đầu. Khi ranh giới giữa “cần làm” và “muốn làm” bị xóa nhòa, con người rất dễ sống trong trạng thái gồng để duy trì. Việc nhận ra mọi thứ rồi cũng sẽ ổn theo cách của nó, và học cách cân bằng, biết đủ, là bài học tưởng đơn giản nhưng không ít người phải trả giá rất đắt mới học được.
Thông điệp Hà Nhi gửi đến những người còn mắc kẹt trong “vũ trụ người yêu cũ” vì thế không mang tính an ủi, mà mang tính thức tỉnh. Không cần phải quên bằng mọi giá, nhưng cần hiểu rằng tri kỷ quan trọng hơn việc níu một ký ức đã qua, bởi người yêu cũ không thể ở cạnh bạn khi cần, còn tri kỷ thì có. Với những ai vẫn đang ở giữa cơn đau của chia tay, ca khúc này có thể quá tỉnh, thậm chí hơi lạnh, nhưng chính ranh giới đó lại tạo nên bản sắc của nó: không để khóc thêm, mà để đứng dậy sau khi đã khóc đủ.
Ở điểm này, “Mình nên là tri kỷ” không còn là câu chuyện riêng của Hà Nhi, mà trở thành một lát cắt tâm lý của cả một thế hệ đang học cách yêu khác đi, không còn quá tin vào sự vĩnh viễn của cảm xúc, nhưng vẫn khao khát những mối quan hệ đủ bền để không phải liên tục bắt đầu lại từ đầu. Nhìn từ góc độ thương hiệu cá nhân, đây là bước đi cho thấy Hà Nhi đã sẵn sàng bước sang giai đoạn mới, ít bi kịch hơn, nhiều chiều sâu hơn, ít phụ thuộc vào nỗi buồn, nhiều chủ động trong lựa chọn, không phải là từ bỏ bản sắc, mà là mở rộng nó. Và nếu phải tóm gọn tất cả trong một câu, tôi sẽ không chọn một câu hát, mà chọn một trạng thái: trạng thái của người đã đủ trải nghiệm để không còn cần phải đau thêm lần nữa chỉ để chứng minh mình từng yêu rất nhiều.
Tri kỷ không phải là thứ đi tìm là thấy, cũng không phải ai gặp cũng giữ được, nhưng việc một ca sĩ chọn hát về tri kỷ, thay vì tiếp tục níu người yêu cũ, tự thân nó đã là một dấu hiệu đáng ghi nhận của sự trưởng thành, ít nhất là trưởng thành hơn chính mình của vài năm trước.
Text: NGUYỄN CÔNG MINH | Design: KHANG PHAM
Có thể bạn quan tâm: